De hoogte van de boete hangt van 4 dingen af:
- of het de 1e keer is dat je een boete krijgt, of de 2e of een volgende keer (binnen 5 jaar);
- hoe hoog het bedrag is dat je ten onrechte aan uitkering hebt gekregen;
- of je met opzet informatie hebt verzwegen, of dat het niet (helemaal) jouw schuld is dat je je niet aan de informatieplicht hebt gehouden. Dit heet verwijtbaarheid;
- en wat je aan inkomsten en vermogen hebt (je draagkracht).
1e of volgende keer
Krijg je voor de 1e keer een boete? Dan is die even hoog als 50%, 75% of 100% van het bedrag dat je onterecht aan uitkering hebt gekregen. Het percentage hangt af van de verwijtbaarheid. De boete is meestal 50%, tenzij je met opzet informatie niet hebt doorgegeven. Dan is de boete 100%. En bij grove schuld is de boete 75% van het bedrag dat je te veel aan uitkering hebt ontvangen. Kan je er bijna niets aan doen dat je informatie niet of niet op tijd hebt doorgegeven? Dan is de boete 25% van dit bedrag. En kan je er echt helemaal niets aan doen? Dan krijg je geen boete.
Draagkracht
Daarna wordt gekeken of je voldoende inkomen hebt om de boete te betalen. Heb je een uitkering? Dan heb je waarschijnlijk weinig draagkracht. Dat betekent: weinig geld om extra kosten te kunnen betalen. Je moet altijd een bepaald bedrag overhouden om van te leven. Dat is ongeveer 95% van een bijstandsuitkering. Dit bedrag heet de beslagvrije voet. Het bedrag aan uitkering boven deze beslagvrije voet moet je besteden aan aflossing van de boete. Bij een bijstandsuitkering is dat dus ongeveer 5% van de uitkering. In dat geval zal de instantie de boete aanpassen.
Aantal maanden aflossen
Ook bij de draagkracht wordt gekeken naar verwijtbaarheid: heb je met opzet informatie niet doorgegeven? Dan moet je de boete in maximaal 24 maanden aflossen. Bij schuld is dit 18 maanden, bij verwijtbaarheid 12 maanden en bij verminderde verwijtbaarheid (je kan er niet zoveel aan doen) 6 maanden. Dat betekent dus dat de boete zo hoog wordt als 24, 18, 12 of 6 maanden ongeveer 5% van je uitkering (bij een bijstandsuitkering). Dit bedrag kan lager zijn als het uitkeringsbedrag dat je onterecht hebt ontvangen niet zo hoog is.
Voorbeeld
Jan (48) heeft een bijstandsuitkering voor een alleenstaande. Hij heeft de afdeling Sociale Zaken niet doorgegeven dat hij de afgelopen maanden ook heeft gewerkt en daarmee € 2.920,- heeft verdiend. Hij wist wel dat hij dit moest doen, maar Jan had het geld nodig voor een auto. De afdeling Sociale Zaken ontdekt dit. Jan heeft € 2.920,- aan onterechte uitkering gekregen. Die moet hij terugbetalen. En hij krijgt een boete van 100% van € 2.920,-, want Jan heeft met opzet informatie achtergehouden.
Omdat Jan een bijstandsuitkering ontvangt, en daarom weinig draagkracht heeft, kan hij maar € 65,- per maand aflossen. De boete wordt hieraan aangepast. Jan moet maximaal 24 maanden (periode bij opzet) € 65,- betalen. De uiteindelijke boete voor Jan is dus € 1.560,-.
Uitkering terugbetalen en verrekenen
Behalve dat je het boetebedrag moet betalen aan UWV, de SVB of de afdeling Sociale Zaken, moet je ook het bedrag dat je te veel aan uitkering hebt gekregen altijd terugbetalen. De uitkeringsinstantie zal de boete - als dat kan - verrekenen met je uitkering. Dit geldt ook voor de uitkering die je onterecht hebt gekregen. Je krijgt dan dus een lagere uitkering.
Boete bij herhaling (recidive)
Houd je je binnen 5 jaar nog een keer niet aan de informatieplicht (dat heet 'recidive')? Dan is de boete hoger: 1,5 keer de te veel betaalde uitkering. De maximumbedragen zijn hetzelfde als bij de eerste boete.
Aankondigen
De uitkeringsinstantie moet je van tevoren laten weten dat ze van plan is om je een boete te geven. Je moet de kans krijgen om te reageren. Maar je bent niet verplicht om te reageren of vragen te beantwoorden. Je hebt het recht om te zwijgen.
Niet mee eens?
Ben je het niet eens met de boete? Dan kan je bezwaar maken .
Aangifte bij het Openbaar Ministerie
Heb je voor meer dan € 50.000 gefraudeerd? Dan doet de uitkeringsinstantie aangifte bij het Openbaar Ministerie (OM). Het OM beslist of je strafrechtelijk vervolgd wordt. Zo ja, dan krijg je geen boete van de uitkeringsinstantie, maar bepaalt de rechter je straf. Zo nee, dan moet je alsnog een boete betalen.